Historie van het gebied Elst Centraal

Voor 1880

Van de huidige stationslocatie Elst is weinig historisch materiaal beschikbaar. Het gebied ligt relatief laag. Daarom zijn er naar verwachting ook geen oude (Romeinse) nederzettingen en dergelijke in dit gebied.

Een oude kaart van het gebied laat zien dat het gebied onbebouwd was. Ten noorden van het huidige stationsgebied bevond zich de ‘Aamsche Dyk’. Ongeveer op de plaats van de huidige Nieuwe Aamsestraat bevond zich de ‘Aamsche Staart’. Pas ongeveer ter hoogte van de huidige A325 (de vouw in de tekening) en iets daarvoor aan de Aamse dijk zien we enkele boerderijen met bospercelen (of boomgaarden?).

Kaart uit 1811 met driehoeksmeting vanaf de torens in en rond Elst. Het huidige stationsgebied ligt in de blauwe cirkel. Bron: Gelders archief.
Kaart uit 1811 met driehoeksmeting vanaf de torens in en rond Elst. Het huidige stationsgebied ligt in de blauwe cirkel. Bron: Beeldbank Gelders archief.

Na 1880

Voor de spoorwegen was Elst lange tijd meer dan alleen maar een station aan de lijn Arnhem-Nijmegen. De grote verwachtingen die men in de 19e eeuw had blijken al uit de afmetingen van het in 1879 gereedgekomen stationsgebouw, dat groter was dan op grond van het inwonertal mocht worden verwacht. Het voormalige station Elst lag zuidelijk ten opzichte van het huidige station, aan de Stationsstraat. Die ‘voorname’ straat was de belangrijkste verbinding naar o.a. Bemmel.

Zijn echt grote betekenis op de spoorwegkaart kreeg Elst niet door het personenverkeer, maar door het goederenverkeer en dan niet het lokale maar het (inter)nationale. Recht tegenover het stationsgebouw, tussen de overwegen van de Aamsestraat en de Bemmelseweg lag een rangeerterrein dat als een knooppunt fungeerde van goederenverkeer in Nederland.

Foto van het nieuwe station in Elst in 1890. Bron: http://stationsweb.nl.
Station Elst in 1890. Bron: https://stationsweb.nl.

Van betekenis was de stationslocatie vooral voor de fruitteelt in de Betuwe. Naast het station is onder meer een conservenfabriek gebouwd.  Het rangeerterrein had een belangrijke functie binnen het internationaal goederentransport.

Oude kaart van bedrijven die zich rond het voormalige station vestigden.
Rond het voormalige station Elst vestigden zich meerdere bedrijven waarvoor het spoor nuttig was. In de rechter onderhoek is een voormalige situatie van het huidige gebied Elst Centraal zichtbaar. Bron: Historische vereniging Marithaime.

Tot ca. 1978

Het rangeerterrein was het grootste van oost Nederland. Het telde maar liefst 29 rangeer sporen. Dat rangeergebied liep door tot aan de huidige Nieuwe Aamsestraat.

Rangeer emplacement Elst. Foto uit 1958 genomen naar het noorden.
Rangeer emplacement Elst. Foto uit 1958 genomen naar het noorden. Links is de kerktoren zichtbaar. In de achtergrond is de huidige locatie Elst Centraal gelegen. Bron: archiefedwardbary.

In 1978 werd het rangeerterrein gesloten en niet lang daarna opgebroken. Het gebied ligt tot op de dag van vandaag min of meer braak behoudens de in 2015-2016 gerealiseerde parkeergarage.

Het monumentale stationsgebouw van Elst is al in 1982 gesloopt.

Na 1982

Meer recent is het bedrijventerrein De Aam geleidelijk ingevuld. Meest recent is de woonwijk Westeraam ten noordoosten van de stationslocatie grotendeels gerealiseerd. De satellietfoto’s van Google Earth laten de snelle veranderingen van het gebied vanaf 2005 tot 2015 zien.

  • Elst Centraal. Satellietfoto Google Earth 31-12-2005.
    Elst Centraal. Satellietfoto Google Earth 31-12-2005.